Diyanet İşleri Başkanlığı 2015 Yılı Ramazan ayının temasını “Vakit İyilik Vakti Bu Ramazan ve Her Zaman” mesajıyla “İyilik” olarak belirlemiştir. Ramazan ayı boyunca bu konu etraflı bir şekilde ele alınarak Camilerimizde vaaz ve hutbelerde işlenecektir. Bu vesile ile başta Din Gönüllüsü kardeşlerime vaaz ve irşat hizmetlerinde faydalanmaları amacıyla, konu ile ilgili ayeti kerime ve hadis-i şerifleri derlemeye çalıştım. Bugün “ İyilik”, sadece ülkemizin değil, bütün dünyanın ihtiyaç duyduğu, özleminin çektiği bir değerdir.
İyilik, istenilen, beğenilen, arzu edilen biçimde olan; insanın çıkar ve dileklerine uygun olan, yarar sağlayan, kötü’nün karşıtı yararlı olan şey demektir. İyilik; bir başkasına karşılık beklemeden yapılan davranış, hal, lütuf, ikram ve yardımdır. İnsanlara bağışta bulunmak, yardım eli uzatmak, iyilikte bulunmak, iyilik sever olmak (ihsan perver) gibi manalara gelir. “Borcunu ödesem de iyiliğini ödeyemem” gibi insanları memnun etmek…
Dinimiz İslam’ın iyiye ve iyiliğe dair ne kadar derin bir bakış açısına sahip olduğunu fark etmek için onun söz dağarcığında yer alan kavran haritasına ve zengin anlam dünyasına bakmak yeterlidir. İyilik kimi zaman “hayır” kavramıyla, kimi zaman da “birr” kavramıyla karşımıza çıkar. Onu bazen “ihsan”, bazen “hasenat”, bazen “lütüf”, bazen “fazl”, bazen “kerem”, bazen “âlicenaplık”, bazen “ma’ruf”, bazen de“mürüvvet” kavramlarıyla ifade ederiz. Bireysel ve toplumsal hayatımızın detaylarında dolaştığımızda, iyiliğin inci dizisinden saçılan bu kavramlardan birine mutlaka tesadüf ederiz. (Prof. Dr. Mehmet Görmez, İyilik İçin Yaşamak, Diyanet Vakfı, 2015, sayı,116.)
A) KUR’AN-I KERİMDE İYİLİK:
Kur’an-ı Kerim’e göre iyilik, Bakara su. 177. Ayette şöyle anlatılmaktadır:
“ İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Allah’a, ahret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberler inanır. Allah’ın rızasını gözeterek yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekât verir. Antlaşma yaptığı zaman sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder. İşte doğru olanlar bu vasıfları taşıyanlardır. Muttakiler ancak onlardır.”
“Sizden, hayra çağıran, iyiliği emreden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun. İşte kurtuluşa erenler onlardır.” Al-i İmran su.3/ 104.
“Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça iyiliğe asla erişemezsiniz.”Al-i İmran su.3/ 92.
“Şüphesiz Allah, kendisine karşı gelmekten sakınanlar ve iyilik yapanlarla beraberdir.” Nahl su. 16/ 128.
“İyilik ederseniz kendinize iyilik etmiş olursunuz. Kötülük yaparsanız yine kendinize kötülük yapmış olursunuz.” İsra su. 17/ 7.
“Allah’a karşı gelmekten sakınan kimselere, “Rabbiniz ne indirdi?” denildiğinde, “Hayır indirdi” derler. Bu dünyada iyilik yapanlara bir iyilik vardır. Ahiret yurdu ise daha hayırlıdır. Allah’a karşı gelmekten sakınanların yurdu ise ne güzeldir.” Nahl su,16/30.
“Her kim iyi amel getirirse, ona ondan daha hayırlısı vardır. Onlar o gün korkudan emindirler.” Neml su, 27/ 89.
“İnsanları Allah’a davet eden, Salih ameller işleyen ve ben Müslümanlardanım diyenden daha güzel sözlü kim olabilir? İyilikle çirkinlik asla bir olamaz. Sen hep en iyi olanıyla karşılık ver. Bir de bakarsın ki aranızda düşmanlık bulunan kimse adeta akraban ve yakın dostun olmuştur.” Fussilet su.41/ 34.
“Şüphesiz ki iyilikler günahları siler süpürür.” Hud su. 11/114.
“Kim iyilikte bulunur, takva sahibi olur ve iyiliğe sadık kalırsa, ona iyiliği ve cenneti kolaylaştırırız. Kim de cimrilik yapar, kendini üstün görür ve iyi olanı inkâr ederse, ona da zorluğu ve cehennemi kolaylaştırırız.” Leyl su. 92/ 5- 10.
“Kim bir iyilik yaparsa ona on katı vardır. Kim de bir kötülük yaparsa o da sadece o kötülüğün misliyle cezalandırılır ve onlara zulmedilmez.” En’am su.6/ 160.
“Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onun karşılığını görecektir. Kim de zerre miktarı şer işlemişse onun karşılığını görecektir.” Zilzal su.99/7-8
“Sabret! Çünkü Allah iyilik edenlerin mükâfatını zayi etmez.” Hud su. 11/115.
B) HADİS-İ ŞERİFLERDE İYİLİK:
“Allah’ım! Beni, iyilik yaptıkları zaman sevinç duyan, kötülük yaptıkları zaman da bağışlanma dileyen kullarından eyle.” İbn Mace, Edep,57.
“Kim bir iyilik yaptığında seviniyor, bir kötülük yaptığında üzülüyorsa o mü’mindir.” Ahmet b. Hanbel, Müsned,IV,399.
“Kaza (ve kaderi) ancak dua değiştirir. Ömrü ise ancak iyilik artırır.” Tirmizi, Kader, 6.
“Küçüğümüze şefkat, büyüğümüze hürmet göstermeyen, iyilikleri emredip kötülüklerden sakındırmayan bizden değildir.” Tirmizi, Birr ve sıla,15; Ahmet b. Hanbel, Müsned,I,257.
“…İyilik gönlünü huzura kavuşturan ve içine sinen rahatlıktır. Kötülük ise, insanlar sana fetva verseler bile, gönlünü huzursuz eden ve içinde kuşku bırakan şeydir.” Darimi, Büyü’,2.
“Sakın sizden kimse kalkıp da, “ben insanlara göre davranırım; eğer insanlar iyilik yaparsa ben de iyilik yaparım, kötülük yaparsa ben de kötülük yaparım” demesin. Aksine, nefsinizi şuna alıştırın: Halk size iyilik yapınca siz de iyilik yapın, kötülük yaparlarsa siz de onlara kötülükle karşılık vermeyin. (Kendilerini affedin ve iyilik yapın.)” Tirmizi, Birr, 63.
“Her iyilik sadakadır.” Ebu Davut, Edep, 80.
“Bir adam Resulullah’a (sav) , “İyi mi kötü mü yaptığımı nasıl bilebilirim?”diye sormuş, Hz Peygamber (sav) de şöyle buyurmuştur: “ Komşularının, “iyi yaptın!” Dediğini duyarsan iyi yapmışsındır. Onların, “kötü yaptın!” Dediğini duyarsan da kötü yapmışsındır.” İbn Mace, Zühd,25; Ahmed b. Hanbel, I,402.
Abdullah b. Mes’ud (ra) dan, Peygamber (sav) Efendimiz şöyle buyurmuştur:“Müslümanların iyi ve güzel gördükleri şeyler, Allah katında da iyi ve güzeldir. Müslümanların kötü ve çirkin gördükleri şeyler, Allah katında da kötü ve çirkindir.” Ahmed b. Hanbel,I, 379.
“Allah katında dostların en iyisi, arkadaşına, komşuların en iyisi de komşusuna en iyi davranandır.” Buhari, İman,31; Tirmizi, Birr,28.
“Kim Allah’a ve ahret gününe iman ederse komşusuna iyilik etsin!” Müslim, İman,77.
Ebu Said el Hudri (ra) diyor ki, “Resulullah (sav) i şöyle derken işittim: “ İçinizden biri bir kötülük görürse, onu eliyle, buna gücü yetmezse diliyle değiştirsin. Buna da gücü yetmezse kalbiyle ( ona karşı kin ve nefret beslesin). Bu ise imanın asgari gereğidir.” Müslim, İman,78.
Ebu Hüreyre (ra) nın naklettiğine göre, Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur:“İçinizden İslam’ı güzelce yaşayan kimseye, yapacağı her bir iyiliğe karşılık on mislinden yedi yüz katına kadar sevap yazılır. Yapacağı her bir kötülüğe ise ancak bir misli yazılır.” Buhari, İman, 31.
“İbn Abbas (ra) dan, Resulullah (sav) şöyle buyurdu “Allah muhakkak iyilikleri ve kötülükleri yazdı, sonra da onları açıkladı. Kim bir iyilik yapmak ister de onu yapmazsa, Allah onu kendi katında tam bir iyilik olarak yazar. O hayırlı işi yapmaya niyet eder ve onu yaparsa, Allah (cc) onu katında on haseneden yedi yüze, daha fazla pek çok katlara kadar katlayarak hasenat yazar. Eğer bir kötülük yapmaya niyetlenir ve onu yapmazsa, Allah (cc) onu kendi katında tam bir iyilik (hasene) olarak yazar. Eğer bu kötülüğü yapmaya niyet eder ve sonra onu yaparsa, Allah (cc) onu bir tek kötülük olarak yazar.” Buhari, Rikak,31; Müslim, İman, 207.
Peygamber (sav) Efendimiz şöyle buyurmaktadır: “Rabbiniz gerçekten çok merhametlidir. Kim içinden bir iyilik yapmayı geçirir de onu yapmazsa, ona bir iyilik sevabı yazılır. Eğer onu yaparsa, on katından yedi yüz katına hatta kat kat fazlasına kadar iyilik sevabı yazılır. Kim de içinden bir kötülük yapmayı geçirir de onu yapmazsa, ona bir iyilik sevabı yazılır. Eğer onu yaparsa, bir kötülük günahı yazılır veya Allah onu siler.” Darimi, Rikak,70.
İbn Ömer (ra) Resulullah (sav)Efendimizin şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:
“Müslüman Müslüman’ın kardeşidir. Ona zulmetmez, ondan yardımını kesmez. Kim Müslüman kardeşinin ihtiyacı anında ona yardım ederse, Allah (cc) da onun ihtiyaçlarını giderir. Kim bir Müslüman’ın bir sıkıntısını giderirse, Allah (cc)da onun kıyamet günü sıkıntılarından birini giderir. Kim bir Müslüman’ın ayıbını örterse, Allah (cc) da kıyamet günü onun ayıbını örter.” Müslim, Birr,58; Tirmizi, Hudud,3.
“Müslüman, diğer Müslümanların elinden ve dilinden emin oldukları kişidir.” Buhari, İman, 3-4. Müslim, İman, 64-66.
“İyiliklerin en iyisi, kişinin baba dostuna yaptığı iyiliktir.” Müslim, Birr ve Sıla, 12.
“Sevabı en hızlı verilecek hayır, iyilik etmek ve akraba ile ilişkiyi sürdürmektir. Cezası en çabuk verilecek kötülük de, azgınlık yapmak ve akraba ile ilişkiyi kesmektir.” İbn Mace, Zühd,23.
“Din kardeşini güler yüzle karşılaman bile olsa, hiçbir iyiliği küçük görme!” Müslim, Birr, 144.
“Akrabalarla ilişkiyi sürdüren, akrabasından gördüğü iyiliğe iyilikle karşılık veren kimse değil, akrabası kendisine iyiliği kestiğinde dahi onlarla ilişkiyi sürdürendir.” Buhari, Edep,15.
Sadece insanlara değil, hayvanlara da iyilik yapmamız gerekmektedir. Peygamber (sav) Efendimiz, hayvanlara yapılan iyilik ve kötülük konusunda bizlere şu iki örneği vermektedir:
“Allah (cc) bir köpek yüzünden, ahlaksız bir kadını affedip cennetine koydu. Köpek bir kuyunun başında, susuzluktan dili sarkmış bir vaziyette soluyup duruyordu. Tam o esnada oradan geçmekte olan bu kadın, köpeğin bu halini görünce dayanamadı, hemen belinden kemerini çıkarıp ayakkabısına bağladı, bununla kuyudan su çıkarıp köpeğe içirdi. Böylece köpek ölümden kurtuldu. İşte bu kadının bir köpeğe karşı bu davranışı o kadının affına vesile oldu ve Allah (cc) onu cennetine koydu.” Buhari, Enbiya,54, Mezalim,23; Müslim, Selam, 153-155.
Diğer örnek de ise Peygamber (sav) şöyle buyuruyor: “ Bir kadın bir kediye eziyeti yüzünden cehenneme girdi. O kediye ne kendisi yedirdi içirdi, ne de kediyi dışarı salı verdi ki dışarıda avlansın karnını doyursun. Ve kedi açlıktan öldü. Ölümüne sebep olduğu kedisi yüzünden o kadın da cehenneme girdi.” Buhari, Müskat,9; Müslim, Birr ve Sıla, 135.
“Siz yeryüzündekilere merhamet edin ki göktekiler de size merhamet etsin!” Tirmizi, Birr,16. Buhari, Edep, 13.
“…Asıl merhamet tüm insanlara merhamet etmektir.” Heysemi, Zevaid, VIII,187.
“Ey Rabbimiz! Bize hem bu dünyada hem de ahrette iyilik ve güzellikler nasip et!” A’raf su.7/ 156.
“Allah’ım! Yaşamayı benim için her türlü iyiliği artırma vesilesi yap. Ölümü da benim için her türlü kötülükten kurtuluş sebebi yap!” Müslim, Zikir,71.
Kemalettin AKSOY
Bayburt İl Müftüsü
